27 kwietnia 2025 prezes POSK, Marcin Kalinowski oraz Dyrektorzy, Wiktor Moszczyński i Wojciech Tobiasiewicz, wzięli udział w corocznych obchodach Uroczystości przy Pomniku Katyńskim na Cmentarzu Gunnersbury. Społeczność polska, przedstawiciele organizacji polonijnych oraz władze konsularne spotykając się w tym szczególnym miejscu oddając hołd tysiącom polskich oficerów oraz obywateli polskich brutalnie zamordowanym w 1940 przez sowieckie NKWD.
Pomnik Katyński w Londynie, odsłonięty 18 września 1976 roku na cmentarzu Gunnersbury, był pierwszym na świecie trwałym upamiętnieniem ofiar zbrodni katyńskiej w przestrzeni publicznej. Jego historia to nie tylko opowieść o powstaniu monumentu, ale również o wieloletniej walce polskiej emigracji o prawdę historyczną, wbrew politycznym naciskom i zmowie milczenia.
Od momentu odkrycia masowych grobów w 1943 roku sprawa Katynia była dla brytyjskich władz niewygodna. Podczas wojny powstrzymywano się od krytyki ZSRR, sojusznika w walce z III Rzeszą, a po jej zakończeniu utrzymywano milczenie dla dobra stosunków dyplomatycznych. W tym kontekście inicjatywa budowy pomnika była dla polityków niepożądana, co przejawiało się w licznych przeszkodach administracyjnych i dyplomatycznych.
Wybór miejsca lokalizacji pomnika stał się przedmiotem kontrowersji. Początkowo planowano usytuować go przy Brompton Oratory lub kościele św. Łukasza, jednak sprzeciw Kościoła anglikańskiego i presja polityczna doprowadziły do wyboru cmentarza Gunnersbury jako kompromisowej lokalizacji. Jak zauważają historycy Bogusław i Michał Polakowie, lokalizacja ta „choć odległa od centrum, stała się ziemią świadectwa”.
Na pomniku umieszczono jednoznaczny napis: KATYŃ / 1940. Podkreślenie roku zbrodni miało znaczenie polityczne i symboliczne – był otwartym wskazaniem sprawców. Na podstawie monumentu znajdują się tablice z inskrypcjami w językach polskim i angielskim. Jedna z nich głosi:
„Pamięci 14 500 polskich jeńców wojennych, którzy w 1940 zniknęli z obozów w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie, z czego 4500 zidentyfikowano później w masowych grobach w Katyniu w pobliżu Smoleńska.”
11 listopada 1976 roku, dekretem prezydenta RP na uchodźstwie Stanisława Ostrowskiego, na pomniku zawieszono Krzyż Orderu Virtuti Militari – najwyższe odznaczenie wojskowe jako symbol pośmiertnego uhonorowania pomordowanych. Tym samym pomnik stał się również symbolicznym miejscem pamięci narodowej i wojskowej.
W kwietniu 1990 roku, po oficjalnym przyznaniu się Związku Sowieckiego do odpowiedzialności za zbrodnię katyńską, na pomniku umieszczono dodatkową tablicę w języku angielskim:
„As finally admitted in April 1990 by the U.S.S.R. after 50 years of shameful denial of the truth.”
Źródło: baza.polonika.pl
